The site with a outspoken vision of everyday life
You are here
Cultuurmuren
18-02-08
Een klein bedrijfje met vier 45+ vrouwen en een bazin van 60. De bazin verdwijnt in de VUT en een 30 jarige mannelijke baas verschijnt. Het is even wennen maar gedane zaken nemen nu eenmaal geen keer. Na vijf jaar gaan de zaken zo goed dat er een nieuwe sollicitant ten tonele verschijnt. Weer een man, nu iemand van 25 want, hebben de 55 jarige oudste en de baas besloten, liever geen vrouw en zeker geen oudere. Alles gaat goed tot de baas even naar zijn zieke kind moet, juist terwijl ze genieten van een, bijna verorbert, gezamenlijk etentje. De nieuwe man van 25 krijgt geld in de hand gedrukt om namens de baas af te rekenen. Tot ongenoegen van de oudste van het stel. Eendrachtig staan de vrouwen op en verdwijnen van het toneel, de jonge man chagrijnig achterlatend. 'Oude tuttebellen', denkt hij, 'die heb ik er zo uitgewerkt'.
De mens bouwt cultuurmuren om zich heen. Heel, heel lang geleden waren dat de muren van de familie aap. Daarna deed de godsdienst een duit in het zakje en vervolgens deed de economie er nog een schepje bovenop. Wat blijkt? De familie aap heeft de touwtjes nog steeds in handen. De godsdient staat namelijk symbool voor voorouders die als een tiran in onze geest blijven rondspoken om de cultuurmuren van de familie in stand te houden. Toen dat niet voldoende was - voorvaderlijke broeder mens had het vermogen om zich conformistisch doof en blind te houden voor tirannen die in zijn geest handelen, gehoorzaam gekopieerd - bleek voormoederlijke zuster economie een effectief bindmiddel om dat getij dogmatisch te keren. Met Vader Staat als conformerende Rechter-hand. En dat bleek een schot in de familieroos want sindsdien heeft de mensheid zijn goddelijk aapachtige economische familieleven nooit meer losgelaten.
De familie aap zit dus nog steeds tussen onze oren. En daarmee de muren als we het niet oneens durven zijn met onze voorouders. Omdat we het contact niet willen verliezen. Omdat we bang zijn voor eenzaamheid. Voor belachelijk zijn. Voor de eenzaamheid van het belachelijk zijn. We hebben de muren van buiten naar binnen gehaald. Als onze (voor)ouders dan niet doen wat wij willen, doen wij wel wat zij willen: identificeren, Oftewel, net als die kind-vader of -moeder, dat gewenste of ongewenste groepslid, van die familie, dat soort, die groep en dat volk zijn. Weg zijn onze behoeftes en wensen, weg is onze angst om belachelijk te zijn, weg is onze eenzaamheid. Weg zijn de muren tussen zij en ik. We zijn zij geworden. En daarmee wij. Die vrouw of man, dat familielid en die vriend of collega. Onze inwendige muur is onzichtbaar geworden want we moeten niet achterom kijken zeggen we braaf onze omgeving na. Dus kijken we gehoorzaam vooruit. Naar het muurloze bestaan tussen onze familie, vrienden en collega's en onszelf. We gaan met onze tijd mee, zeggen we. Maar we bedoelen dat we bang zijn om achterom te kijken naar wat we zelf willen, wie we werkelijk zijn. We zijn bang voor ongewenste muren. Tussen onze vrouwen, tussen onze mannen. tussen onze familie, vrienden of collega's. Tussen ons land, ons soort.
De vier vrouwen kregen vijf jaar geleden ineens een veel jongere man aan het hoofd. Niks oudste die het roer overneemt. 'Waarom zij wel en een van ons niet', hoor ik ze zeggen, Achter haar rug om natuurlijk want stel je voor dat het een muur oplevert. Dat mag niet, vrouwen moeten één zijn. De oudste zou maar wat graag het roer hebben willen overnemen maar door de (non)verbale reacties is ze bang om een muur te creëren. Een leiderschapsmuur. En zo kon het gebeuren dat de vier vrouwen kozen voor een jonger iemand. Een man, want ook een jongere vrouw zou een ongewenste muur kunnen opleveren. Voor een man was dat niet erg, muren tussen mannen en vrouwen zijn immers vanzelfsprekend.
Net als de vrouwen uit het verhaaltje zijn, doen we krampachtig ons best om ongewenste cultuurmuren te vermijden. We zijn het roerend met elkaar eens. Totdat we geconfronteerd worden met de vraag wie de nieuwe baas zal zijn. Ineens is daar die inwendige muur weer. Tussen ons en onze ouders als we niet doen wat zij willen. Tussen ons en onze leeftijd-soortgenoten als we niet hetzelfde doen als zij. Leeftijdgenoten die maar wat vaak precies dat blijken te doen wat ouders en/of grootouders willen. Wat werden we ook al weer geacht te willen? En wat wilden we zelf ook al weer?
Vijf jaar later heeft de mannelijke baas met beleid de muren tussen man en vrouwen geslecht. De oudste heeft hij bij het beleid betrokken. En omdat de zaken zo goed gaan hebben ze samen een nieuwe medewerker aangetrokken. Ze zijn het samen roerend eens, geen vrouw en zeker geen oudere. Met de geschiedenis van vijf jaar geleden nog vers in het geheugen kiezen ze voor een jonge man. Voor het broodnodige evenwicht. Een jongere man natuurlijk want de baas heeft het tegenover vier oudere vrouwen tenslotte al moeilijk genoeg. Daar heeft de oudste vrouw allle begrip voor, ze weet er alles van. En zo kiezen ze voor een man van 25. Alles verloopt zonder wanklank. Totdat de baas de oudste vrouw passeert en de jonge man het roer even laat overnemen. Ineens is daar die muur weer. Niet alleen een geslachtsmuur, maar ook nog eens een leeftijdsmuur. De oudste vrouw is laaiend. Vergeten is haar eigen motief om een jonge man aan te nemen. Ze ziet alleen glashelder hoe met de komst van de jongste man de oude vertrouwde muur tussen mannen en vrouwen weer staat daar waar hij altijd heeft gestaan: op aapniveau. Dat de baas hetzelfde mannen-onder-elkaar-muurprobleem heeft als zij, net zo blindelings gehoorzaamt oan dogmatische familiewetten, ziet ze niet.
Tja, dat krijg je als je niet wil terugkijken. Als je voorouders laat bepalen dat jouw eigen keuzes alleen binnen de muren van je geslacht, je leeftijd, je (familie)positie en je taak mogen liggen. Als je eigen belangen alleen stil manipulerend behartigt. Dat krijg je als je doodsbang bent om anders te zijn. Om eenzaam te zijn. Om belachelijk te zijn.
Nog even en de baas gaat niet meer naar huis als zijn kind ziek is, Dan laat hij zich door de jongste man overtuigen dat hij niet naar die oude wijven moet luisteren. Dan is hij weer een echte man onder de mannen. De man die de economische aapfamilie wil dat hij is. Nog even en de vier oudere vrouwen zijn vervangen door jonge vrouwen. Vrouwen die alles doen om de muren tussen hun mannelijke collega's en zijzelf naar beneden te halen. Ook muren optrekken als het moet. Net zolang tot de geschiedenis zich herhaalt. Omdat er weer nieuwe jonge mannen bijkomen die geen muren willen tussen mannen onderling en daarom, net als de vrouwen, oude vertrouwde muren optrekken. Muren tussen man en vrouw, jong en oud en rijk en arm. Wat voor muren? Muren van jaloezie natuurlijk.
Culture & Society